Araba, zinemako paisaiak

Lehen begiratuan, zaila izan daiteke lotura bat aurkitzea Icíar Bollaín, Algis Arlaukas, Álex de la Iglesia, Daniel Calparsoro, Kepa Sojo, Paul Urkijo edo Juanma Bajo Ulloaren zinemaren proposamenen artean… baina egon badago. Zinemagileen zerrenda zabalago baten parte dira, Arabako landa-paisaien eta paisaia naturalen aniztasunak eta berezitasunak erakarrita, paisaiok beren filmetako agertoki bihurtu dituzten zinemagileen zerrendaren parte, hain zuzen.

Paisaia bat bikaintzat jotzen da haren edertasuna eta kalitatea argi eta garbi aipatzekoak direnean; normalean, kontserbazio neurriak behar izaten ditu, direla pasiboak (prebentziozkoak), direla aktiboak (kudeaketarekin eta birgaitzearekin lotutakoak). Arabako Lurralde Historikoan katalogatutako paisaia gehienak mota horretakoak dira. Paisaia bat berezitzat jotzen da bakana eta paregabea denean, eta hein handi batean gizakiaren esku hartzeek modelatutakoa denean; Añanako Gatz Harana, esaterako.

Araban, ingurumen balioa aintzat hartuta, azalera osoaren % 57 Bikain eta Berezi gisa katalogatutako paisaiek osatzen dute. Natura horretan —Euskadiko paisaia-aniztasun handienekoan— eta Arabako herri askotan inspiratu dira zinema zuzendari asko eta asko beren filmetarako. Vitoria Film Office udal bulegoaren hitzetan, Araba «edozein istorio garatzeko agertoki perfektua» da.

1999an Ibarretxe anaiek Zuiako zelaiak Waterloo bihurtu zituzten Sabotage! filmerako. Daniel Calparsororen taldeak 2018an Hiri zuriaren isiltasuna (El silencio de la ciudad blanca) filmatu zuen, Gasteizen nagusiki, baina baita Arabako Teknologia Parkean, Arabako espetxearen kanpoaldean (Langraiz Okan) eta Markinez, Páganos eta Eltziego herrietan ere, besteak beste. Kepa Sojo zinema zuzendari, gidoilari eta zinemaren historialari laudioarrak Arabako lurrak erakutsi ditu bere lanetan: Maeztu, Aiarako Bailara, Laudio eta Artziniega dira, besteak beste, El síndrome de Svensson etaLa pequeña Suizafilmetan, edo Hileta film laburrean erabilitako kokalekuak.

2014an gure zuzendari Juanma Bajo Ulloak Rey Gitano filmatu zuen, Gasteizen, Gatz Haranean eta Arabako Errioxan. Babyn bere sorterria aukeratu zuen beste behin ere, elkarrizketarik gabeko istorio bat kontatzeko eta alderdi bisualaren aldeko apustu handia egiteko. Honako leku hauek aukeratu zituen film horretarako: Murgia, Legutio, Langara Ganboa, Garaioko parkea eta Nerbioi ibaiaren jauzia.

Paul Urkijok eta bere taldeak Aramaion eta Korresen filmatu zituzten Errementari filmaren kanpoalde batzuk. Efektu bereziak egiteko kromak Arabako Teknologia Parkean egin ziren, Miñaon. Irati izeneko bere hurrengo filma (askok gogo handiz espero dutena) J. L. Landa eta J. Muñozen Irati, El ciclo de Irati eleberri grafikoan inspiratuta dago, eta VIII. mendeko aro historiko ilunean girotuta dago. Film horretarako, Ilarduia eta Egino artean dagoen Lezea haitzuloa aukeratu dute, eta baita Opakua ere.

Koldo Serraren bigarren film luzea den Gernika egiteko, beste kokaleku batzuekin batera, Aiarako eskualdeko Artziniega udalerri arabarra aukeratu zuten. Eskualde hori agertoki izan zen ere Luis VilenEscisión filmean. David Gamboa OrtuzarrenLas noches que mirábamos al cielo filma —«Rotterdam Online Film Awards» sarietan film onenaren saria jaso zuena eta Hollywood Independent Filmmaker Awards 2020 Jaialdian hautatua izan zena— Artziniegan filmatu zen oso-osorik, eta baita 2010eko Patria ere, Algis Arlaukas Euskadin bizi den errusiar zuzendariarena.

2006an, Gasteizko beste zinemagile batek, Joseba Vázquezek, Guardiako Villa Lucía eta Villa de Laguardia Hotela, eta Murgia aukeratu zituen bere lehen film luzerako: Trío de ases. El secreto de la Atlántida. Javier Rebollo zuzendari bilbotarrak ere Arabako hiriburua, Guardia eta Lautadako paisaiak aukeratu zituen 2005ean Locos por el sexo filmatzeko.

Paisaia aniztasuna oso erakargarria da lurralde hau aukeratzeko orduan. Hala izan zen, esate baterako, Icíar Bollaínentzat, sari ugari jaso duen Maixabel filmaren kasuan, zeinak Langraiz Okako kartzela zaharrean eta Legutioko urtegian filmatutako sekuentziak baititu. Eltziegoko Marqués de Riscal upeltegia, bestalde, aurtengo udazkenean estreinatuko den eta Álex de la Iglesiak zuzendu duen El cuarto pasajero filmaren agertokietako bat da. 

Argi geratu zaigu, covida bizi izan dugun urte hauen ondoren, landa eremuan bizitzeak abantaila ugari duela: kutsadura gutxiago, etxebizitza merkeagoak, indarkeria eta herritarren segurtasunik eza apalagoak, bizitza jasangarriagoa, harreman handiagoa naturarekin eta haren bizi-zikloekin… Telelana hedatzen ari da eta, horren ondorioz, askok non bizitzen jarri aukera dezakete. Arabako landa-ingurunearen berezitasuna hainbat eremutatik aitortzen ari dira eta, horregatik, animatu egiten zaituztegu lur honen aurrean leihoa zabaltzera, eta lan egiteko leku ezin hobe gisa begiratzera, zuei harrera egiteko azpiegitura guztiak prest baititu, eta bertako paisaia eta biztanleak zain baitituzue, lurralde zoragarri honetara ongietorria egiteko.